Cencawan, Cendawan, Cendekiawan

Oleh Muhammed Salehudin Aman

Tiga perkataan, iaitu cencawan, cendawan dan cendekiawan berakhirkan suku kata tertutup pola KVK (konsonan vokal konsonan). Kecuali kata cencawan dan cendawan, suku kata akhir “-wan” dalam kata cendekiawan (cendekia + wan) merupakan akhiran kata nama yang diambil daripada akhiran bahasa Sanskrit. Akhiran “-wan” daripada akhiran bahasa Sanskrit ini membawa maksud “pemilik sesuatu sifat, atau maksud kepunyaan”. Misalnya, kata “jelitawan” dan “ilmuwan” bermaksud pemilik jelita dan pemilik ilmu, yakni orang yang memiliki paras atau rupa yang jelita, dan orang yang berilmu (mempunyai ilmu).

Cendekiawan merupakan kata nama terbitan daripada kata dasar cendekia. Kata cendekia mendukung maksud cerdik, pandai dan berakal. Jikalau seseorang yang mempunyai kebolehan lekas mengerti (akan sesuatu) apabila diberitahukan sesuatu, maka orang itu dikatakan cendekia; malah jika seseorang itu cepat mengerti akan sesuatu situasi (masalah) dan pandai pula mencari jalan keluar, orang itu dinamakan cendekia juga.
Oleh itu, orang yang mempunyai segala sifat yang berkaitan dengan cendekia dikatakan cendekiawan. Khalayak memahami maksud cendekiawan ini sebagai orang terpelajar atau intelektual.
Jika pengertian kata kecendekiaan menunjukkan sifat yang berkaitan dengan cendekia (kecerdikan), kecendekiawanan pula bermaksud golongan terpelajar, yakni hal tentang keterampilan atau kecekatan mereka. Pengertian kedua-dua bentuk kata ini ditunjukkan dalam ayat contoh yang berikut:
1. Pelajar akan memperoleh pengalaman kecendekiaan melalui pendedahan tersebut.
2. Biografi tersebut memaparkan kecendekiawanan pemimpin yang mempunyai visi tentang negara ini.

Cendawan tidak asing kepada kita. Cendawan ialah sejenis kulat, atau jamur, atau disebut juga sebagai rabuk yang cepat berkembang biak dengan spora., Umumnya, jamur ini berbentuk payung atau cuping, dan ada pula yang berbatang. Sesetengah cendawan boleh dimakan, dan sesetengahnya pula beracun.
Cendawan ini banyak pula jenisnya, seperti cendawan batang, cendawan bulan (cendawan bola), cendawan merah, cendawan busut, cendawan racun, cendawan telinga atau disebut juga cendawan kuning.
Jika cencaluk (ejaannya bukan “cincaluk”) sejenis makanan dibuat daripada udang geragau yang diasinkan dalam air garam, dan diawetkan untuk beberapa lama, cencawan pula bukanlah nama sejenis makanan, atau sejenis alat yang digunakan ketika makan. Cencawan bukan alat seperti cawan, atau gelas, atau pinggan, atau sebagainya. Cencawan ialah sejenis tulang yang bentuknya melengkung seperti cawan, yang menutup sendi lutut. Dalam bahasa mudahnya, cencawan ialah tempurung lutut.
Dalam tubuh kita, ada nama tertentu bagi menamakan bahagian tubuh yang tertentu; antaranya termasuklah kata “pasu-pasu” yang bermaksud tulang pipi, dan kata lambung yang bermaksud perut dan sumsum (tulang hitam).
Kata klasik cendera sering disamaertikan dengan kata cedera. Kedua-dua kata ini bukan bersinonim kerana kedua-dua kata tersebut begitu jauh beza maknanya. Cendera bermaksud tidur nyenyak, nyedar atau jendera, manakala maksud kata cedera ialah luka. Oleh itu, cendera bukanlah variasi kata cedera yang mempunyai maksud yang sama. Kedua-duanya bukan seperti kata cencang dan cincang, yang kendatipun berbeza ejaannya tetapi mempunyai maksud yang sama, iaitu memotong sesuatu kecil-kecil.
Begitulah maksud kata cencawan, cendawan dan cendekiawan. Moga-moga huraian tentangnya ini akan dapat memperkaya kosa kata anda.